Fizyoterapist Arzu Yılmaz ile riskli bebekler ve erken müdahalenin önemini İle İlgili Röportaj

Tsçv(türkiye spastikli çocuklar vakfı)aile danışma merkezi’ nden fizyoterapist Arzu Yılmaz ile riskli bebekler ve erken müdahalenin önemini vurgulayan yine değerli bir söyleşi yaptık.arzu hanım bizlere erken müdahalenin ne demek olduğunu,kimlere uygulandığını,bebeklerde görülen hangi belirtilerin riskli bebeklik olarak tanımlandığını,erken müdahalede yapılması gerekenler ve yanlış bilinen asla yapılmaması gerekenleri anlatıyor:
-öncelikle sizi biraz tanıyabilir miyiz?
-1992yılında İstanbul üniversitesi,fizik tedavi rehabilitasyon bölümünden mezun oldum.mezuniyetimden itibaren pediyatri(çocuk)alanında çalışıyorum.25yıldır bu alanda çalışmaktan çok mutluyum.riskli bebekleri risk oluşmadan çok önce tespitini sağlayıp,erken müdahaleyle önlemeyi hedefliyorum.aynı zamanda 8ve10yaşlarında 2çocuk annesiyim.
-erken müdahalenin tanımında geçmeden önce aile danışma merkezinde kaç yıldır çalışmaktasınız ve neler yaptığınızdan biraz bahsedebilir misiniz?
-2007yılından beri türkiye spastikli çocuklar vakfı’nda çalışıyorum.2010yılında önceleri riskli bebekler alanında özellikle pre-matüre bebeklerle ilgili gönüllü olarak çalışıyordum.yaklaşık 2yıl önce türkiye spastikli çocuklar vakfı’nda aile danışma merkezi’mizde erken müdahale ünitesi kuruldu.ünitemizde fizyoterapist,psikolog,özel eğitimci,nerolog bulunmakta.
-peki dilerseniz erken müdahale konusuna geçmeye başlayalım.erken müdahale tam olarak ne demektir,bize biraz açabilir misiniz?
-bebekler ve çocukların değişim potansiyalini takip edebilmek ve ailelere yardımcı olabilmek adına oluşturulmuş bir hizmet aslında.erken müdahale çok önemli.çünkü:teknolojinin hızlanmasıyla pre-matüre doğan bebeklerin yaşatılması daha arttı.özellikle 0-3yaş arası,erken müdahale açısından altın dönem değerinde.bu dönemde bebekler çok hızlı gelişim göstermekte.değişim alanlarının belirlendiği bir dönem.bu değişim alanları:hareket becerileri,zihinsel gelişim ve dili kapsamakta.insan hayatının en hızlı geliştiği ve değişiklik gösterdiği bir dönem.erken müdahalenin önemi de bu dönemde artıyor.
-erken müdahale kimlere uygulanır?
-riskli bebek dediğimiz gruba,zihinsel yada fiziksel gelişimde sorun yaşayan bebek,çocuk ve burada aile de çok önemli tabi bu gruba uygulanıyor.doğum sonrasında yaşanan metabolik yada genetik hastalıklar yada sendromlar sonucu oluşan fiziksel yada zihinsel rahatsızlıklarda da uygulanıyor ama bizim önceliğimiz riskli bebekler.
-riskli bebekler kimlerdir?
-doğumlarında hiçbir sorun olmamasına rağmen gelişimlerinde düzensizlik ve bozukluk olan bebekler riskli bebekler olarak tanımlanmakta.bunlar özellikle pre –matüre doğan bebekler,enfeksiyon geçirmiş bebekler yada solunum yetersizliği çeken bebekler.riskli bebek bebeğe tanı konan bir kavram değil,gelişimi takip edilmesi gereken anlamında bir kavram.bu bebeklerin büyümesi,beslenmesi gibi her türlü gelişiminin takip edilmesi gerektiğini ifade eden bir kavram.bu bebeklerin gelişiminin takip edilmesi,herhangi bir rahatsızlığı varsa saptanması ve gerekiyorsa erken müdahale programına alınması çok önemli.
-erken müdahalenin öneminden biraz bahsedebilir misiniz?
-bebeklerin gelişimlerinin takip edilmesi ve olası bir durum söz konusuysa bunu önceden belirleyip,saptayıp,aileyi de bu programa dahil etmek riskli bebekler için çok önemli.gerçekten sorunların çözümünde çok önemli bir rol oynamakta.riskli bebeklerin bir bölümünde gelişim sonrası celebral palsili durumu da ortaya çıkabilmekte.
-hangi durumlarda riskli bebekler için size baş vurulmalı,bu belirtileri biraz anlatabilir misiniz?
-özellikle pre-matüre doğan bebekler ve yeni doğan bebeklerde nerolojik takip açısından vücut fonksiyonları normalden daha gevşekse.gevşekten kasıt:bebek kucaklandığında akıp gidecek gibi duruyorsa yada daha sert,kaskatı kesiliyorsa yada bazen kol ve bacaklarında titreme oluyorsa yada kendini sakinleştiremeyen,sürekli ağlama krizinde yada beslenmesinde zorluk çeken bebekler.doğum kilosu 2500gramın altında olan bebekler.doğum haftası 36haftanın altında olan bebekler.anne karnında kanama geçiren bebekler.nöbet geçiren bebeklerde bu gibi durumlarda erken müdahaleye baş vurulabilir.iki aylıkken:yüksek sesle tepki vermiyorsa,hareket eden nesneleri takip edemiyorsa,yüzüne baktığınızda mimikleri oynamıyorsa.4aylıkken:hareket eden nesneleri takip edemiyorsa,kişilere gülümsemiyorsa,başını tutmada zorluk çekiyorsa,değişik sesler çıkartamıyorsa,eline aldığı nesneleri ağzına götüremiyorsa,orta hatta gelmiyorsa yani iki elini birleştirip oyun oynayamıyorsa.6aylıkken:yakın mesafedeki oyuncaklara ulaşmaya çalışmıyorsa,kendini hareket ettirmeyip sürekli aynı pozüsyonda kalıyorsa,ailesiyle yada kendisiyle ilgilenen kişilere hiçbir şekilde tepki göstermiyorsa,çevreden gelen seslere tepki göstermiyorsa,çok gevşek yada kasılmış duruyorsa,kahkahayla gülmüyor yada bağıramıyorsa.9aylıkken:dirsek ve ayaklarına yüklenemiyorsa,yardımla bile oturamıyorsa,anne,baba,mama gibi sözcükleri çıkartamıyorsa,öne arkaya sallanan fışfış kayıkçı tarzındaki oyunları oynuyamıyorsa,seslenildiğinde ismine tepki vermiyorsa,tanıdık kişileri farketmiyorsa,işaret ettiğimiz yöne bakmıyorsa,oyuncaklarını bir elinden diğerine geçiremiyorsa bebeğimizde bir problem vardır diyebiliriz.1yaşındayken:halen emeklemiyorsa,yardımla ayakta duramıyorsa,oynarken saklanan nesneleri aramıyorsa,işaret parmağıyla gösteremiyorsa,jest ve mimiklerde zorlanıyorsa,anne,baba gibi kelimeleri söyleyemiyor ve özellikle daha önce kazanmış olduğu becerileri kaybediyorsa bu yine önemli bir işaret.18aylıkken:başkalarına göstermek için nesneleri işaret etmiyorsa,yürümüyor yada sarılamıyorsa,tanıdık nesnelerin niçin olduğunu bilmiyor,başkalarını taklid etmiyorsa,en az 6kelimesi yoksa söylediği,kendisine bakan kişi yada ebebeyni farketmeyip aldırmıyorsa,yine daha önce kazanmış olduğu becerileri kaybediyorsa.2yaşındayken:artık yürümenin tam olarak kazanılmış olması gerekiyor ama bebekte halen tam olarak bir hareket yoksa,diş fırçası,tarak,kaşık,çatal gibi nesnelerle ne yapılacağını bilmiyorsa,hareket yada kelimeleri kopyalamıyorsa,basit komutları yerine getiremiyorsa,2kelimeli cümleler kuramıyorsa;anne gel,mama al gibi.3yaşındayken:artık yürümeye başlamış olabilir fakat sık sık düşüyorsa,basamakları inip çıkmakta zorlanıyorsa,salya problemi halen devam ediyorsa,konuşmasında halen bir akıcılık yoksa,basit oyuncaklarıyla oynuyamıyorsa,göz kontağı kuramıyorsa bu bebek yada çocukların bir an önce neroloğa gidip tanı konması gerekiyor.
-erken müdahale neleri kapsamakta?
-erken müdahale bebek yada çocuğun gelişimine yönelik programın bütününü kapsamakta.kaba ve ince motor becerileri,fiziksel ve duygusal gelişimi,iletişimsel gelişim alanlarını kapsamakta.bu alanlarda gelişim geriliği olup olmadığını saptayan birtakım testlerimiz var.bu testlerin sonunda klinik değerlendirmelerle bazı önlemler alınıyor.bu testlerimiz:denvere,bayley üçlü tarama testi ve aıms testlerimiz 0-3yaş gruba uygulanmakta.ayrıca 0-6ay grubu için prechtl gelişim tarama testlerimiz uygulanmakta.bu testimizle bebeğin hareketlilik durumuna video teknolojisiyle izleniyor.yapılan bu testler aracılığıyla klinik değerlendirmeler sonucu bebek yada çocuğa özel program geliştiriliyor.
-size baş vuran riskli bebek sahibi ebebeynlere ne gibi önerilerde bulunuyorsunuz?
-çocuklara uygulanan programda mutlaka ebebeynleri de programın içine dahil ediyoruz.çünkü:erken müdahalenin en önemli noktasında aile bilinci ve desteği yer almakta.aile olmazsa yapılan bütün her şey anlamsız kalıyor.bu nedenle erken müdahalede aile temelli yaklaşımlar öncelikle yer alıyor.
-erken müdahale programı devam ederken ailelerin özellikle dikkat etmesi gerekenler neler?
-özellikle programa başlarken benim çocuğumda problem var psikolojisiyle başlamaması gerekiyor.bu tutum programın henüz başındayken başlı başına bir stres husule getiriyor.ailenin stresi birebir çocuğa da geçiyor.o yüzden burada aile problemin en kolay şekilde çözümüne yönelik odaklanmaları ve kesinlikle çocuklarını başka bir çocukla kıyaslamamaları gerekiyor.her çocuğun gelişimi kendi içinde farklılık gösterir.kesinlikle internetten edinilmiş bilgiye değil,konunun uzmanına danışmaları gerekiyor.durumu önce kendileri tolere etsinler ki çocuğu kabullenmeleri daha kolaylaşacaktır.çocuklarıyla mümkün olduğunca güzel vakit geçirsinler.aşırı korumacı da davranmasınlar.durumu olabildiğince doğal bir sürece yaysınlar.
-peki çok çok teşekkür ederek son mesajınızı alabilir miyiz?
-ailelerin erken müdahale ünitesinde çalışan uzmanların klinik tecrübelerine inanması gerekiyor.pre-matüre doğan bebeklerde nerolojik takip yapılmakta ama erken müdahale ünitesine de gidilmeli.düzenli takiplerinin yapılması için ve olası bir problemle karşılaşılacağında önlem alınabilmesi için mutlaka erken müdahale ünitelerindeki hekimlere baş vurulmasının çok önemli olduğunun altını özellikle çiziyorum.teşekkürler…